Wędrówkę po Wilnie rozpocznijmy od powitania założyciela Wilna, wielkiego księcia litewskiego Giedymina. To właśnie on podczas polowania miał sen o wyjącym żelaznym wilku i postanowił zbudować miasto, o którym wieść rozniesie się szeroko. Giedymin po raz pierwszy wspomniał o mieście w swoich listach w 1323 r., w których to listach do grodu nad Wisłą zapraszał zagranicznych kupców i rzemieślników. Kiedy zatem podejdziesz do brązowego pomnika wielkiego księcia litewskiego, stań obok i spójrz na to, co Giedymin ogląda codziennie od 1996 roku.

Dzwonnica Katedry, uśmiechnięci wilnianie na placu, nieustanny ruch – władca by się ucieszył na obecny widok założonego niegdyś przez niego miasto. Nie na próżno rzeźba wzniesiona według projektu artysty diaspory Vytautasa Kašuby prawą ręką błogosławi Wilno, a sam Giedymina stoi obok konia, trzymając miecz za ostrze i tym samym pokazując, że jest władcą demokratycznym.

Możesz też porozmawiać z Giedyminem: na cokole znajdziesz kod QR, po zeskanowaniu którego usłyszysz, co wielki książę litewski myśli o Wilnie i zmianach, które zaszły w mieście.

Pomnik Giedymina

Pod budowę symbolu litewskiego chrztu – Katedry – wybrano specjalne miejsce. W czasach Wielkiego Księstwa Litewskiego koryto Wilii znajdowało się w miejscu obecnej ulicy Šventaragio, piękne miejsce w zielonej dolinie u zbiegu Wilii i Wilenki wyglądało zupełnie inaczej niż obecnie. Tutaj znajdowała się świątynia Perkunasa, jedna z najważniejszych świątyń pogańskich na Litwie, płonął wieczny ogień, palono szczątki wielkich książąt litewskich. To prawda, że historycy traktują legendy z podejrzliwością i nie ma zgody co do tego, czy świątynia katolicka została zbudowana za panowania Mendoga, czy później.

Katedra, jedna z pierwszych ceglanych budowli na Litwie, wielokrotnie zmieniała swój wygląd, ale w jej podziemiach wciąż można zobaczyć pozostałości murów z XIV wieku. Po chrzcie w Krypcie Królewskiej w Katedrze chowano władców. Świadczy o tym ciemna belka, na której przez kilka stuleci stały trumny wielkich książąt litewskich, później przeniesione do mauzoleum. Katedra ujawniła najwięcej tajemnic w 1931 r., kiedy to po wiosennej powodzi zalane zostały fundamenty – odkryto wówczas szczątki wielkiego księcia litewskiego Aleksandra oraz żon Zygmunta Augusta – Elżbiety Habsburżanki i Barbary Radziwiłłówny.

Podziemia Katedry

Gdzie Giedymin pisał listy, które później zawieszono na drzwiach kościołów w europejskich miastach? Prawdopodobnie na Zamku Dolnym, wybudowanym za panowania wielkich książąt Witenisa i Giedymina, a stanowiącym zespół budowli z murami obronnymi, basztami i zabudowaniami. Co prawda, zamek zmieniał swoją konfigurację na przestrzeni wieków, dlatego do dziś się zachowały przeplatające się ze sobą pozostałości budowli z różnych okresów, nadal jednak można zobaczyć jeden z najstarszych, bo pochodzący z XIII–XIV w., murów na Litwie. Pozostałości Zamku Dolnego są do obejrzenia w holu Pałacu Wielkich Książąt Litewskich oraz w ekspozycjach. Można też obejrzeć mury z zewnątrz, spacerując na poziomie z XVI wieku.

O budowie Zamku Dolnego krąży wiele pięknych legend. Podobno Giedymin, rozbudowując Wilno, chciał wznieść potężny zamek, niedostępny dla wrogów.&nbsp; W tym celu zgodnie z panującym wówczas zwyczajem należało poświęcić dziewicę, która sama miała wskoczyć do dołu fundamentowego. Legenda jednak głosi, że zdarzył się cud i dziewica podczas toczenia kamienia pozostała przy życiu, z jej rąk wypadł tylko bukiet kwiatów.

Patrząc na zachowane cegły, spróbuj wyobrazić sobie, jaką codzienność w sobie kryły.

Podziemia Pałacu Wielkich Książąt Litewskich

dziś sercem Wilna, był kiedyś przedmieściem? Po chrzcie Litwy konieczne było zaopatrzenie w dobra wysokiej rangi duchowieństwa, dlatego wielki książę litewski i król Polski Władysław Jagiełło w 1387 r. w swoim przywileju podarował działkę pierwszemu biskupowi wileńskiemu Andrzejowi Wasile, pisząc: „Darowujemy ogród w pobliżu ogrodu Gasztołdów”.

Dzięki temu, chociaż i na bagnistym terenie, zbudowano Pałac Biskupi. Pod koniec XVIII w. mieszkał w nim car Paweł I, przebywał Stanisław August Poniatowski, na początku XIX w. gościł przyszły król Francji Ludwik XVIII. Jednak dawny wygląd pałacu można odtworzyć tylko na podstawie jego zamazanego obrazu na miedziorycie wykonanym 500 lat temu. W pierwszej połowie XIX w. pałac rozebrano i wybudowano obecny gmach prezydencki, w którym znajdowała się rezydencja generał-gubernatora Wilna.

Dzisiaj możliwe jest cofnięcie się w przeszłość: w każdą niedzielę podczas uroczystości zmiany flagi po godz. 12.00 można zobaczyć chroniących budynku żołnierzy w zbroi z XIV wieku.

XIV wiek: sędziwe i legendarne Wilno

Wyobraź sobie, że kiedyś Wilno miało tylko jedną brukowaną ulicę. Rozciągała się od Zamku Dolnego do Ratusza i nie miała nazwy. Dopiero w XVI w. ta arteria miejska zyskała nazwę Zamkowej (Pilies). Chodzili nią mieszkańcy miasta, odbywał się targ, przechodziły procesje kościelne, do zamku jeździły powozy królów i posłów z zagranicy. Pierwsze drewniane domy zostały szybko zastąpione murowanymi, wytworzyły się labirynty wąskich dziedzińców. W przeciągu 700 lat ulica się zmieniała, dlatego dziś można tu zobaczyć budynki z różnych okresów. Jej duch natomiast pozostał niezmienny. Podczas spaceru masz szansę odkryć najdziwniejsze zakamarki, oryginalne schody i oczywiście wiele historii.

Uważa się, że jeden z najstarszych zachowanych domów z XVI w. zbudowany został przez Mikołaja Radziwiłła. To dom oznaczony numerem 10 przy ulicy Zamkowej, w którym mieszkali wybitni litewscy politycy, duchowni i ludzie kultury. Zatrzymaj się, aby podziwiać gotycki budynek pod adresem ul. Zamkowa 12. Dom Kapituły (ul. Zamkowa 8) długo pozostawał jednym z najbardziej luksusowych. Na jednym z jego podwórek znajdował się pierwszy ogród botaniczny Uniwersytetu Wileńskiego, a 16 lutego 1918 r. w Domu Sygnatariuszy został podpisany Akt Niepodległości Litwy.

Ulica Zamkowa (Pilies g.)

W Wilnie wierzenia pogańskie są ściśle powiązane z innymi religiami. Świadczą o tym święta, zwyczaje, a nawet budynki. Wileńska cerkiew św. Paraskiewy Piątnicy – pierwsza kamienna świątynia chrześcijańska w Wilnie – została zbudowana w XIV w. z inicjatywy żony Olgierda, prawosławnej Marii Jarosławnej. Mówi się, że ochrzczono tu przyszłych świętych Antoniego, Jana i Eustachego.

Są tacy, którzy uważają, że jeden z najstarszych kościołów w Wilnie powstał na miejscu świątyni pogańskiego boga Ragutisa. Był on bogiem producentów miodu pitnego, piwowarów i gorzelników, wychwalali go miłośnicy uczt. W połowie XIV w. Ragutis odszedł w zapomnienie, a pogańska świątynia była już wtedy opuszczona. Dziś jej miejsce jest oznaczone kamieniem Ragutisa na placu przy kościele na okrągłym wzgórku, między dwiema lipami. Kamień został znaleziony na fundamentach nieopodal, przy ulicy Latako. Co prawda nie wszyscy zgadzają się, że jest to część pogańskiej świątyni. Nadal jednak można zobaczyć zapaloną obok świecę w kształcie misy – tak wyznawcy dawnych wierzeń kontynuują tysiącletnie tradycje.

Wileńska cerkiew św. Paraskiewy Piątnicy i kamień Ragutisa

Na wewnętrznym dziedzińcu domu przy ulicy Szklanej (Stiklių g.), w cieniu starego świerka, znajduje się stworzona w 1988 r. rzeźba z brązu „Medeine”, autorstwa Mariusa Grušasa. Co sprawia, że jest tak wyjątkowa? Związek naszych przodków z naturą był bardzo silny – nie bez powodu właśnie na Litwie najdłużej w Europie przetrwało pogaństwo. Wiadomo, że litewski król Mendog składał ofiary bogini leśnej Medeinie: co roku pierwszą zdobycz myśliwską składano w ofierze Žvėrūnie-Medeinie. Nieprzypadkowo rzeźba obrazuje boginię siedzącą na niedźwiedziu, gospodarzu leśnych zwierząt, i objawiającą się jako zdecydowana i odważna władczyni całego lasu. Ponadto obcokrajowcy często wyobrażali sobie ludzi żyjących na naszych ziemiach jako włochatych jak niedźwiedź.

Rzeźba znajduje się nieopodal siedziby Litewskiego Związku Myśliwych i Rybaków, należy jednak pamiętać, że Medeine nie była opiekunką myśliwych, wręcz przeciwnie – nasi przodkowie uważali, że uniemożliwia ona myśliwym zabijanie. Oglądając rzeźbę warto zwrócić uwagę na tajemniczy szczegół – niedźwiedź ma pierścień na palcu jednej łapy. Kopię tej pracy można znaleźć w Parku Rzeźb miasta Changchun w Chinach.

Medeine

Zapraszamy do obejrzenia uroczych niedoskonałości architektury kościoła św. Mikołaja: dziedzińca o niezwykłym kształcie, którego ogrodzenie „faluje” i samej budowli, która nie jest symetrycznie idealna. Jednak te mury obserwują Wilno niemal od momentu założenia miasta. Kościół św. Mikołaja nazywany jest najstarszym katolickim sanktuarium Wilna.

Został zbudowany pod koniec XIV w. w zachodniej części Wilna dla zaproszonych na Litwę za czasów Giedymina rzemieślników i kupców hanzeatyckich. Świadczy o tym też tradycyjny tytuł – św. biskupa Mikołaja z Miry, opiekuna podróżników, kupców, rzemieślników, więźniów i dzieci.

Proste, grube mury świątyni i jej skromne wnętrze potwierdzają dawne pochodzenie. Chociaż na przestrzeni wieków kościół był wielokrotnie przebudowywany i odnawiany, jego wygląd zewnętrzny prawie się nie zmienił. W XX w. kościół św. Mikołaja stał się centrum litewskości. W 1959 r. Antanas Kmieliauskas umieścił na dziedzińcu świątyni rzeźbę św. Krzysztofa.

Kościół św. Mikołaja

Idąc ulicą Zawalną (Pylimo g.), spróbuj sobie wyobrazić: w XIV w. właśnie tu biegła granica miasta, znajdowały się obrzeża muru obronnego, a obwarowania wzmocniono ciągłymi wałami. Budowę muru rozpoczęto w 1503 r. z rozkazu księcia Aleksandra – konieczne było zabezpieczenie nie tylko zamku, ale i mieszkańców miasta przed atakami krzyżaków i Tatarów. Mieszkańcy również przyczynili się do wznoszenia muru, trwającego blisko 20 lat – umocnienia obronne musiały pojawić się przynajmniej przy zachodnich, najważniejszych wjazdach do miasta: przy ulicach Trockiej (Trakų g.), Zawalnej (Pylimo g.), Nowogrodzkiej (Naugarduko g.).

Na przestrzeni wieków miasto rozrastało się, a jego granice się poszerzały. Spokój Wilna jest dziś chroniony przez zachowaną na rogu domu u zbiegu ulic Trockiej i Zawalnej rzeźbę „Strażnika bram miejskich”, ozdobioną słupami Giedymina. Dziś elementy muru obronnego stały się integralną częścią architektury miasta, a jego pozostałości są wkomponowane w starą zabudowę, na przykład, fasada domu przy ulicy Zawalnej 30 – to murowany miejski mur obronny, na którego piętrze widnieją dawne otwory strzelnicze.

Miejsce wałów w XIV w.

Czy starożytni Litwini nosili brody, jak przedstawiają to malarze? Wydaje się, że brody w XIV w. na Litwie symbolizowały praktykowanie religii prawosławnej. W samym sercu Wilna, w cerkwi św. Ducha spoczywają trzej męczennicy – Antoni, Jan i Eustachy. Ich nierozkładające się ciała znaleziono w podziemiach cerkwi na początku XIX wieku. Nie poddają się one upływowi czasu już od ponad 660 lat i są uważane za największy skarb litewskiego prawosławia. Ci trzej chrześcijanie, dworzanie wielkiego księcia litewskiego Olgierda, w 1346 lub 1347 r. zostali zamordowani za to, że potajemnie przyjęli prawosławie, przestrzegali obyczajów, zapuścili brody.

Legendy głoszą, że po torturach, ciała chrześcijan cudownie uzdrawiały się w ciągu nocy. Antoni, Jan i Eustachy w 1374 r. zostali uznani za świętych. Na fasadzie cerkwi św. Ducha widoczne są wizerunki tych trzech świętych, a ciała w ozdobnym relikwiarzu można zobaczyć także wewnątrz świątyni: 26 czerwca każdego roku podczas specjalnych nabożeństw relikwiarz jest otwierany.

Cerkiew św. Ducha

Gdzie szukać grobu wielkiego księcia litewskiego Olgierda? Legendy na ten temat są przeróżne: niektóre głoszą, że spalono go zgodnie z pogańskimi zwyczajami, a prawosławni uważają, że jest pochowany w tym prawosławnym soborze, jednej z najstarszych chrześcijańskich świątyń w Wilnie. Tylko cerkiew św. Paraskiewy Piątnicy jest od niego starsza.

Świątynia została ukończona i konsekrowana w 1348 r. z inicjatywy Juliany, żony Olgierda. Ona sama została tu pochowana, o czym świadczy tablica pamiątkowa na ścianie. Sobór stoi na malowniczym brzegu Wilenki, obok zespołu kościołów św. Anny i bernardyńskiego, które powstały w późniejszym okresie. Powiada się, że Olgierd osobiście wybrał miejsce na cerkiew – bowiem nieopodal znajdował się jego dwór.

W XIX w., za panowania cara, sobór radykalnie zmienił swój wygląd, ale zachowały się jego najstarsze mury, widoczne i niewidoczne. Wykopaliska archeologiczne wykazały, że do budowy świątyni użyto tego samego rodzaju cegieł, co do budowy zamku Giedymina. Przez pewien czas znajdowały się tu audytoria i biblioteka uniwersytecka, koszary i magazyn, w XIX w. cerkiew została odrestaurowana według projektu słynnego ówczesnego architekta Nikołaja Czagina i zwrócona wiernym.

Sobór Przeczystej Bogurodzicy w Wilnie

Co było u zbiegu rzek Wilii i Wilenki, zanim pojawiło się tu Wilno? Nie tylko stuletnie dęby. W rzeczywistości nawet koryto Wilenki było w tamtym czasie gdzie indziej.

Mieszkańcy w XIV w. spoglądając na Górę Trzech Krzyży, widzieli drewniany zamek obronny, zwany Krzywym Zamkiem. W 1390 r. podczas starcia z zakonem krzyżackim zamek spłonął, część historii miasta zaginęła na wieki. Uważa się, że drewniany mur obronny na Krzywym Wzgórzu stał już na początku drugiego tysiąclecia, a na zamku i u jego podnóża, w drewnianym mieście, ludność mieszkała w XII–XIV wieku. Prawdą jest, że w tamtych czasach krajobraz obecnego Parku Górnego bardzo różnił się od obecnego, a Zamek Krzywy stanowił integralny zespół obronny z pozostałymi dwoma zamkami – Dolnym i Górnym.

Później, gdy Zamek Krzywy przestał istnieć, samo wzgórze nadal odgrywało ważną rolę. Jedna z najsłynniejszych legend opowiada o braciach franciszkanach, którzy w XIV w. przybyli z misją do Wilna. Rozgniewani Litwini poganie zabrali ich na wzgórze, przywiązali do krzyży i zepchnęli do Wilenki, sugerując powrót do miejsca, z którego przybyli. Po przyjęciu przez Litwę chrztu wydarzenie to upamiętniono wznosząc na wzgórzu pierwsze drewniane krzyże. Dziś spoglądając w tamtym kierunku widzimy krzyże autorstwa Antoniego Wiwulskiego.

Zamek Krzywy i Góra Trzech Krzyży

Pewnego razu podczas polowania w lesie książę Vytenis usłyszał płacz. Podążając za nim, znalazł dziecko w orlim gnieździe, które nazwał Lizdejką, okolicę zaś nazwano Werkami, od litewskiego wyrazu&nbsp;verkti, czyli „płakać”. Dorosły Lizdejko został arcykapłanem i wyjaśnił wielkiemu księciu litewskiemu Giedyminowi jego sen o Wilnie. Może więc cała historia Wilna naprawdę zaczęła się właśnie w Werkach?

Chociaż jest to tylko romantyczna legenda, wiadomo, że kiedyś istniała tu starożytna pogańska osada, znaleziono tu szczątki, świadczące o licznych pochówkach, broń. Pierwszym budynkiem, który pojawił się w Werkach, była starożytna litewska świątynia, więc do dziś wilnianie, którzy pielęgnują dawne tradycje, gromadzą się tutaj, aby palić święty ogień. Po ochrzczeniu Litwy Jagiełło podarował Werki biskupom, którzy tutejszy dwór przekształcili w letnią rezydencję. Wiekowe dęby pamiętają jeszcze te czasy, rok 1700, kiedy biskup Konstanty Kazimierz Brzostowski wybudował tu pałac. Wyobraź sobie, że w chłodną zimę w tutejszej oranżerii rosły banany i ananasy, dwór miał bogatą bibliotekę, kolekcję obrazów, wystawiano tu opery, a nawet puszczano fajerwerki. Dziś widzimy w Werkach tylko niewielką część byłych okazałości – główny pałac został rozebrany.

👣 Werki

Prawie 700 lat temu na siedmiu wzgórzach pod wycie żelaznego wilka narodziło się miasto, które miało rozsławić imię Litwy na całym świecie. Miasto niezwykłe, od pokoleń łączące różne kultury i religie. Podczas gdy rozbrzmiewały miecze krzyżaków, kupcy przemierzali kraj wzdłuż i wszerz, a rzemieślnicy trudnili się od wschodu do zachodu słońca, stolicy strzegły bóstwa żyjące w okolicznych lasach, na ołtarzach ofiarnych płonął święty ogień, a tuż obok rodziły się legendy, które przetrwały do dziś. Dziś stuletnie dęby swym szelestem opowiadają jego historię, przywołując obrazy strzegących ognisk wajdelotek. Wznosząca się na wzgórzu wieża zamkowa przetrwała zawiłości historii, a podziemia miasta zachowały szczególne jego tajemnice.

Zapraszamy do pójścia śladami historii narodzin Wilna i odkrycia własnej legendy!

&nbsp;

Vilnius

XIV wiek: sędziwe i legendarne Wilno

Overview:

To get the full experience, please download GlobeTrott Travel app

LIST OF SITES